Het gaat niet alleen om oorlogswonden

Het is middernacht op een frisse en prachtige januarinacht in Jemen. Aan de andere kant van mijn raam bromt de ziekenhuisgenerator, daaroverheen klinkt geweervuur (soms omdat er iets gevierd wordt, soms niet). Geluid waar ik de afgelopen drie maanden aan gewend ben geraakt.

Dan gaat mijn telefoon: het is de dienstdoende dokter die belt voor versterking. Er zijn net meerdere mensen met kogelwonden bij ons, de spoedeisende afdeling van het Al Nasser algemeen ziekenhuis in het Al Dhale gouvernement, binnengebracht. Thuis in India zag ik nooit kogelwonden en nu zie ik ze elke dag. Mijn hart raast niet meer zo hard als toen ik hier net was. Vanavond is het nog drukker dan andere nachten.

Van één patiënt is de linkeroogkas weggeslagen door een kogel. Hij praat echter nog totaal coherent – het lijkt op een scène uit een film. Een andere patiënt met hoofdwond krijgt mechanische beademing, een derde heeft meerdere kogelwonden in de maagstreek. Ons medisch team gaat kalm en efficiënt met deze patiëntenstroom om. Later zullen ze mij grappend vertellen over hoe zij dit vorig jaar rond juli, toen de frontlinie bij hen op de drempel stond, dagelijks deden.

De veerkracht van de mensen hier zal ik altijd bewonderen. Rabia, een van onze schoonmakers, doet haar werk met een glimlach op haar gezicht. Je zou nooit vermoeden dat zij al haar drie zonen aan de oorlog heeft verloren. Over de straten rijzen groter dan levensgrote billboards met knappe gezichten, zij aan zij met foto’s van vele anderen die zijn omgekomen.

Oorlogsgewonden zijn niet de enige medische noden die we moeten tackelen. Jemen worstelt met een tweeledige last: aan de ene kant ondervoeding en ziektes die met vaccins te voorkomen zouden zijn, aan de andere kant chronische aandoeningen als hart- en vaatziekten en hartaanvallen. Psychologische problemen worden totaal genegeerd. Door de oorlog en de onbeheersbare inflatie, is gezondheidszorg of niet beschikbaar of onbereikbaar voor grote delen van de bevolking. Ook aan brandstof, voedsel, elektriciteit en water is een ernstig tekort.

Dit zijn tijden waarin internationaal humanitair recht een holle frase is. De niets ontziende aanvallen op ziekenhuizen en burgers, ofwel gericht ofwel als dat zo uitkomt ‘collateral damage’, bijkomende schade, genoemd – voegt een extra complexe laag toe. Soms vragen we ons daarom af of wat we hier in Jemen doen de risico’s waard is. Maar het is een vraag waarvan we het antwoord al weten, we weten immers hoe groot de humanitaire noden zijn.

Er zijn vele momenten dat je je als dokter in tijden van oorlog hulpeloos voelt. We weten dat er altijd een nieuwe golf patiënten zal zijn. Hier heerst een van de vele vergeten oorlogen waar de mensen die het meest hulpeloos en onschuldig zijn het hardst getroffen worden.

Tegelijkertijd zijn er kleine overwinningen en vreugdemomenten die onze ‘loopbaankeuze’ het waard maken: een maaltijd delen met 200 mensen in het huis van de lokale sjeik, werken met een geweldig team van Jemenitische collega’s die de gek steken met mij en mijn pogingen om Arabisch te leren. Of praten over Bollywood films die iedereen, maar dan ook iedereen, aan het huilen maken.

Ik zal nooit het kleine meisje vergeten dat met een ernstige borstholteontsteking binnen werd gebracht, haar moeder had de hoop al opgegeven. We moesten al onze overredingskrachten aanwenden om haar zover te krijgen dat we haar behandeling nog iets langer mochten voortzetten. Een week later liep de moeder met haar lachende, speelse kind op de arm het ziekenhuis uit. Haar verlegen grijns was het enige bedankje dat wij nodig hadden.

En nu verlaat ik Jemen met een zwaar gemoed. Het was zeker een ervaring die mij tot het uiterste uitdaagde: schreeuwende noden voor medische zorg in een wereld beheerst door onveiligheid. Ik hoop en bid dat deze oorlog spoedig zal eindigen. En als dat te veel is gevraagd, dat tot die tijd humanitaire hulp elke persoon in dit adembenemende land moge bereiken die het nodig heeft.