5 dingen die je moet weten over de crisis op de Middellandse Zee

De Sea-Watch 4, het reddingsschip waarop ons team meevaart om medische noodhulp te verlenen, wordt sinds 19 september vastgehouden in de haven van Palermo, Sicilië.

Daarmee is het schip het vijfde reddingsschip dat in de afgelopen vijf maanden op basis van kleine technische details in beslag wordt genomen. Sinds 19 september houden de Italiaanse autoriteiten de Sea-Watch 4 vast op basis van 22 ‘onregelmatigheden’, waaronder het ‘systematisch’ redden van levens en het hebben van te veel reddingsvesten aan boord. 17 van de ‘onregelmatigheden’ zijn inmiddels verholpen. Sommige aangegeven technische mankementen waren miniem. Onder normale omstandigheden zouden ze geen grond vormen voor inbeslagname. Dit is ook het geval bij andere, in beslag genomen, reddingsschepen. Intussen is reddingschip Alan Kurdi voor de tweede keer in beslag genomen, in Sicilië. En kan de door Banksy gefinancierde schip de Louise Michel zijn haven niet verlaten omdat de registratie wordt betwist. Sea-Watch, met wie wij samenwerken op het schip, heeft een kort geding aangespannen bij de Italiaanse bestuursrechter om vrijlating van het schip te gelasten.

Wij stellen niet ter discussie dat havenautoriteiten legitieme controles uitvoert om veiligheid op zee te waarborgen. We stellen echter vast dat die controles misbruikt worden door Europese en Italiaanse instanties. Het lijkt erop dat de haveninspecties maar één doel dienen: verhinderen dat hulporganisaties levens redden op de Middellandse Zee.

Sinds de inbeslagname op 19 september zijn tenminste 80 mensen omgekomen of vermist in de verschillende schipbreuken waar wij weet van hebben. Eén boot met twaalf mensen heeft 10 dagen op de Middellandse Zee rondgedreven. Vijf mensen zijn daarbij vermist geraakt. In totaal zijn er dit jaar minstens 506 mensen verdronken in de Centraal-Middellandse Zee.

Los of er nu wel of geen reddingsschepen actief zijn in dit deel van de Middellandse Zee, mensen proberen Libië te ontkomen. In onzeewaardige rubberen en houten boten. Zonder reddingscapaciteit gaan er nog meer mensenlevens verloren.

Het nieuwe, voorgestelde migratiepact van de Europese Unie is niet menselijker. Ondanks de uitspraak van Ursula von der Leyen, voorzitter van de Europese Commissie dat ‘het redden van levens op zee niet optioneel is’. In het voorstel staan geen concrete, onmiddellijk uitvoerbare maatregelen om reddingsoperaties te coördineren en uit te voeren. En dus ontbreekt dat wat nodig is om mensen voor de verdrinkingsdood aan de dodelijkste Europese grens te behoeden.

De ‘geïntegreerde aanpak van de Europese Unie voor reddingsoperaties op de Middellandse Zee’ legt geen enkele verantwoordelijkheid bij de Europese landen om deze ook daadwerkelijk uit te voeren. In plaats daarvan staat hierin dat ‘particuliere schepen’ de reddingen uitvoeren.

Libië is niet veilig. Internationale en Europese instanties, inclusief de Verenigde Naties en de Europese Commissie hebben dit meerdere keren bevestigd. Er is nog steeds een oorlog gaande en mensen worden mishandeld en misbruikt. Toch zijn er sinds begin 2020 al meer dan 9.000 mensen onderschept en onder dwang door de Libische kustwacht naar Libië teruggebracht. Onderdeel van een deal die door de EU is gefinancierd en mogelijk is gemaakt.

Op 8 oktober zijn er twee schepen van de Libische kustwacht van top tot teen gerepareerd met geld van Italiaanse en Europese belastingbetalers. Deze schepen worden gebruikt om mensen op zee gevangen te nemen en hen terug te brengen. Terug naar dezelfde gevaarlijke en onmenselijke situatie in Libië waaraan zij juist proberen te ontkomen.

Intussen loopt het aantal mensen dat in officiële detentiecentra in Libië vast worden gehouden de laatste maanden verder op. Volgens de UNHCR, de VN-organisatie voor vluchtelingen, worden 2.400 mensen in de officiële detentiecentra (DCIM) in Libië opgesloten. (Cijfers 18 september 2020). En zeer waarschijnlijk worden nog veel meer mensen clandestien vastgehouden, waar geen enkele organisatie, ook niet de VN of hulporganisaties, waaronder Artsen zonder Grenzen, zicht of toegang toe hebben.

Onze teams horen al jaren en nu nog steeds schokkende verhalen van mensen die er gelukkig erin geslaagd zijn Libië te ontkomen. Uit die verhalen wordt het meer dan helder dat mensen worden misbruikt, gemarteld, afgeperst of zelfs gedood.

Onze specialist humanitaire zaken, Ilana Angelova, vertelt wat ze van mensen aan boord heeft gehoord: ‘Een jonge man die nog steeds bomscherven in zijn lichaam had zitten, het gevolg van een explosie in Tripoli. Zijn vader en jongere zus zijn omgekomen. Een tiener met een schotwond in zijn voet. Een scherpschutter had hem te pakken gekregen. Het ziekenhuis weigerde hem te helpen omdat hij een zwarte Afrikaan is. Ik heb een moeder gezelschap gehouden die zo bang was dat ze haar peuter nauwelijks los liet lopen. Zij was er getuige van dat gewapende mannen baby’s levend in het zand hebben begraven.’